In het kader van 70 jaar bevrijding maakten we een bijzonder fotoalbum van de vele oorlogsmonumenten en herdenkingstekens die de gemeente Roosendaal rijk is.
We maakten dit album onder het motto ‘Omdat herdenken op allerlei plekken kan, het hele jaar door’. Toch is er geen betere dag om het te plaatsen dan uitgerekend vandaag. We hebben geen speciale bedoeling met de volgorde waarin we de foto’s hebben geplaatst.
Hieronder een korte beschrijving bij elke foto.
1. Roosendaal – Emile van Loonpark
We beginnen onze rondgang in het Emile van Loonpark. Daar werd op 4 mei 2010 dit monument voor verzetsstrijders onthuld, een initiatief van Roosendaler John Braat. De wandsculptuur verbeeldt een gezin in brons. Hun hoofden staan voor de drie o’s: Onbekend, Onbemind, Oranje.
2. Roosendaal – Parabaan, kazerne
Dit monument voor gevallen soldaten van het Korps Commandotroepen staat op het terrein van de Engelbrecht van Nassaukazerne. Het is een stenen beeld van een soldaat die zijn geweer strijdvaardig omhoog houdt terwijl hij met opgeheven hoofd over een hindernis stapt.
3. Heerle – Herelsestraat, St. Gertrudiskerk
Tegen de wand van de kerk van Heerle vind je een gedenkplaat voor burgerslachtoffers. Tijdens de bevrijding van Heerle in oktober 1944 raakte de kerk zwaar beschadigd. Met hulp van architect Bellot die de kerk in 1923 ontwierp, kon de kerk in vrijwel originele staat worden teruggebracht.
4. Roosendaal – Stationsplein
Het monument bij het NS-station is een zuil, bekroond met een sculptuur van geglazuurd, gebakken aardewerk. Op de bronzen plaquette de namen van oorlogsslachtoffers uit de NS-gelederen.
5. Roosendaal – Parklaan
Bij dit bevrijdingsmonument vindt de jaarlijkse Dodenherdenking plaats. Op 5 mei 1951 werd het stenen beeld onthuld. De vrouw richt zich op en ontdoet zich van haar boeien. Het gedenkteken is 3 meter hoog.
6. Roosendaal – Parabaan, kazerne
De gedenkmuur ‘Nunc Aut Nunquam’ (vertaling: ‘Nu of Nooit’) staat op de appèlplaats van de Engelbrecht van Nassaukazerne. Dit monument herdenkt Nederlandse militairen die na 1945 stierven, waar ook ter wereld. In 2009 nog werd de naam toegevoegd van de in Uruzgan gesneuvelde commando Kevin van de Rijdt.
7. Roosendaal – Paterskerk, Kade
Dit bronzen beeld van de aartsengel Michaël staat op het plein voor de Paterskerk. Tijdens de oorlog beloofde de rector van het klooster een beeld te zullen schenken als kerk en klooster de oorlog goed doorstonden. Daarom staat het monument als ‘dankbaarheidsmonument’ te boek.
8. Wouw – Begraafplaats, Doeldreef
Op het kerkhof vinden we het graf van de 26-jarige soldaat Cornelis van Dorst uit Wouw die op 25 mei 1940 omkwam in Oostende waar hij vermoedelijk met de boot naar Engeland had willen ontkomen. De Duitsers lieten de boten met Engelandvaarders niet zonder slag of stoot vertrekken. Van Dorst lag eerst begraven op de kazerne in Oostende en werd in 1952 herbegraven in zijn geboortedorp.
9. Roosendaal – Kadeplein
Op 30 oktober 1944 reed de zogeheten ‘Polar Bear Division’ Roosendaal binnen. De in Roosendaal gevestigde beeldhouwer Joop Vlak koos in 1960 voor een ijsbeer op een wereldbol. Deze staat voor de Poolse en andere geallieerde militairen die ver van huis omkwamen.
10. Roosendaal – Vincentiusstraat, gevel Mariadal
Dit reliëf ter nagedachtenis aan pater Alphonsus is ook van de hand van Joop Vlak. De pater uit Achel moest op last van de bezetter zijn woonplaats verlaten en vond onderdak in Mariadal. Hij zocht contact met het georganiseerde verzet en leidde met twee anderen de hulp aan onderduikers in Roosendaal. Ook hielp hij gestrande geallieerde piloten de grens met België over te zetten. Op 19 juli 1944 werd hij opgepakt. Een kleine twee maanden later is hij in Kamp Vught gefusilleerd.
11. Moerstraten – Luienhoekweg
Het oudste oorlogsmonument van Nederland, onthuld op 26 augustus 1945, is getiteld ‘In remembrance of the heroes’. In het midden een grafsteen met de namen van de negen Canadese militairen die omkwamen bij de bevrijding van Moerstraten. In het hart van het kruis het embleem van hun legereenheid.
12. Roosendaal – Begraafplaats Bredaseweg
Het kruis op de heuvel met daarop een bronzen Christus-figuur herdenkt alle burgerslachtoffers uit 1940-1945. Daarachter ligt onder simpele houten kruisjes een aantal burgerslachtoffers uit Roosendaal begraven. Een groot deel van hen kwam om bij een bombardement op klaarlichte dag op 31 mei 1944.
Amerikaanse piloten hadden de opdracht het spoorwegemplacement te vernietigen zodat de Duitsers geen soldaten en oorlogsmateriaal meer via Roosendaal konden vervoeren. De meeste bommen vielen echter op en rond melkfabriek Het Anker die op dat moment vol in bedrijf was. Er vielen in totaal 76 doden en meer dan 100 gewonden.
13. Roosendaal – Begraafplaats Bredaseweg
Op het ‘ereveldje’ de graven van 14 uit Roosendaal afkomstige militairen. Erachter zie je een ‘Monument voor Nederlandse Militairen’, een wit natuurstenen beeld van een mannenfiguur en een engel. Achter het beeld staat een gedenkmuur van rode baksteen met in het midden een groot, houten kruis.
14. Roosendaal – Parabaan, kazerne
Deze steen op het terrein van de Engelbrecht van Nassaukazerne symboliseert de dank aan de gevallen commando’s in de Koreaanse Oorlog (1950-1953). Nederland maakte op dat moment deel uit van een VN-missie. De urn rechts bevat aarde uit Korea.
15. Roosendaal – Domineestraat
Verspreid door heel Roosendaal kom je ruim 20 in de stoep gemetselde ‘Stolpersteine’ (letterlijk vertaald ‘struikelstenen’) tegen. De Duitse Gunter Demnig begon in 1994 met het inmetselen van deze stenen. Je vindt ze in de stoepen van huizen waar door de nazi’s gedeporteerde joden hebben gewoond. Op een messing plaatje hun namen en gegevens.
Demnig noemt de gedenktekens Stolpersteine ‘omdat je erover struikelt met je hoofd en je hart, en je moet buigen om de tekst te kunnen lezen’. Eind 2014 had de kunstenaar al 50.000 Stolpersteine geplaatst in meer dan duizend Europese steden en dorpen. Ook in Roosendaal kwam Demnig in 2011 de stenen persoonlijk inmetselen.
16. Nispen – Heijbeeksestraat, Vredeskapel
Op 4 mei 1946 werd de Vredeskapel in gebruik genomen om gesneuvelde geallieerden en burgerslachtoffers uit Nispen te herdenken. Op de voorzijde van de kapel naast de deur een reliëf van een engel en een gewonde, liggende mannenfiguur. Boven de deur staat ‘Koningin van de vrede’.
17. Nispen – Heijbeeksestraat, Vredeskapel
Naast de kapel is in 1994 een gedenksteen van natuursteen geplaatst. De tekst op de gedenksteen luidt: voor vrede en vrijheid, 50 jaar bevrijding Nispen, 29-10-1994.
18. Roosendaal – Burg. Prinsensingel, op de hoek van de tuinmuur van Mariadal
Doordat dit wederopbouwmonument onderdeel is van de tuinmuur van Mariadal loop je er gemakkelijk aan voorbij. Het is een beeld van twee bouwvakkers – een man en een jongen – die bezig zijn met het herstel van de oorlogsschade.
19. Wouw – 28 Oktoberstaat
Het lijkt erop dat al bij de indeling van de 28 Oktoberstraat half jaren negentig rekening werd gehouden met het monument van kunstenares Hanneke Mols. In 1994 waren oud-strijders uit Engeland in Wouw aanwezig bij de viering van vijftig jaar bevrijding. Zij schonken een plaquette die Mols in de sokkel verwerkte.
20. Wouw – 28 Oktoberstraat
Te midden van de vier kringen ligt een centrale steen met het opschrift: 23-30 oktober 1944.
- De Engelbrecht van Nassaukazerne is niet toegankelijk voor burgers. Daarom zijn we blij dat de kazerne foto’s van de drie monumenten op het terrein beschikbaar heeft gesteld om in deze serie op te nemen.
Lees ook:
- Gedicht stadsdichter Leo Lotterman – Dodenherdenking
- Wat is er te doen op 5 mei?
- Gedicht Dodenherdenking 2015 – Gast van de burgemeester Safae Allali
- Toespraak burgemeester Jacques Niederer – Dodenherdenking 2015
- Is het ‘social’ om op 4 mei om 20.00 uur te twitteren?
- Bevrijdingsvuur in een estafetteloop van Wageningen naar Nispen
- Bevrijdingsfestivals Nederland start petitie vraag5meivrij.nl
